islemlerrEŞYALARIN KARAYOLUNDAN ULUSLAR ARASI NAKLİYATI İÇİN
MUKAVELE SÖZLEŞMESİ (CMR)

DİBACE AKIT TARAFLAR

Eşyaların Karayolundan  Taşınması koşullarını standartlaştırmanın, özellikle bu  tür  taşımalarda kullanılan belgeler ve taşıyıcının sorumluluğu bakımından yararlarına inanarak:
AŞAĞIDAKI KONULARDA ANLAŞMIŞLARDIR

1. BÖLÜM

UYGULAMA ALANI

MADDE 1
 
1. Bu Sözleşme, Sözleşmede belirtildiği gibi yükleme yeri ve teslim için belirlenen yerin en az biri akit ülke olan iki ayrı ülkede olması halinde, tarafların ikametgahı ve milliyetine bakılmaksızın ücret karşılığında yüklerin taşıt ile karadan taşınmasına ait her mukaveleye uygulanacaktır.

2. Bu Sözleşmenin uygulanması bakımından “taşıt” sözcüğü  19  Eylül  1949  tarihli Karayolu Trafiği Anlaşmasının 4 üncü maddesinde tanımlandığı gibi motorlu taşıtlar, dizi halinde taşıtlar, römorklar ve yarı römorklar anlamına gelir.

3. Bu Sözleşme taşımanın Devletler veya kamu kurum  veya kuruluşları  tarafından yapıldığı hallerde de uygulanacaktır.

4. Bu Sözleşme aşağıdaki durumlarda uygulanmayacaktır.
a) Uluslararası posta anlaşmaları gereğince yapılan taşımalarda,
b) Cenaze taşımalarında,
c) Ev eşyası taşımalarında,

5.  Akit  taraflar, iki veya birkaçı arasında yapacakları  özel  anlaşmalarla bu sözleşme hükümlerini değiştirmemeyi kabul ederler. Ancak, sözleşmeyi sınır trafiğine uygulamamak veya tamamen kendi ülkeleri  içindeki taşıma  etkinliklerinde yükler  üzerinde hak iddia etmeye yarayan  sevk mektubunun  kullanılmasına  izin  vermek gibi durumlar bunun dışındadır.

MADDE 2

1.
Mal  yüklü taşıt, 14 üncü madde hükümlerinin uygulandığı haller dışında yolun bir kısmında deniz, demiryolu, nehir, kanal  veya havayoluyla yük boşaltılmadan taşındığı hallerinde de bu Sözleşme taşımanın tümü için uygulanır. Ancak diğer taşıtlarla yapılan taşımalarda ortaya çıkan kayıp, hasar veya gecikmelerin, karayolu taşımacısının bir fiil veya ihmalinden doğmayıp yüklerin diğer taşıtlarda taşınması sırasında ve nedeniyle oluşabileceği kanıtlanır ise, Karayolu taşıyıcısının sorumluluğu bu Sözleşmeye göre, eğer sözkonusu diğer taşıtlar ile yükün taşınması için yasal koşullara uygun olarak o taşıt taşıyıcısı ile gönderen arasına bir mukavele yapılmış sayılır ve o mukavele konulması gelenekleşmiş hükümlere göre tayin edilir. Ancak, konulmuş  bu gibi  koşulların bulunmaması hallerinde, karayolu taşıyıcısının sorumluluğu bu Sözleşmeye göre tayin edilir.

2. Eğer, karayolu taşımacısı  diğer taşıtlar  ile de taşıma yapıyor ise,  sorumluluğu  bu maddenin 1  inci paragrafına göre  tayin  edilir. Ancak  bu durumda, karayolu  ve diğer taşıtlar ile taşıma yapan kimse, iki ayrı kişi gibi işlem görür.

1. BÖLÜM

TAŞIMACININ SORUMLU OLDUĞU KİŞİLER

MADDE 3 
 
Bu Sözleşmenin uygulanması bakımından taşımacı,  çalıştırdığı  kişilerin  ve  taşımanın yapılması  için hizmetlerinden yararlandığı diğer kimselerin görevleri sırasında hareket ve ihmallerinden sanki bu hareket ve ihmalleri kendisi yapmış gibi sorumlu olacaktır.

1. BÖLÜM

TAŞIMA MUKAVELESİNİN AKDEDİLMESİ VE UYGULANMASI

MADDE 4 
 
Taşıma mukavelesi bir  sevk mektubunun düzenlenmesi ile gerçekleştirilir. Bu mektubun yokluğu usule aykırı  oluşu veya  kaybolması,  bu  Sözleşme hükümlerine tabi olacak olan taşıma mukavelesinin varlığı ve geçerliliğini etkilemez.

MADDE 5
 
1. Sevk  mektubu üç nüsha  halinde düzenlenerek gönderici  ve taşımacı  tarafından imzalanır. Sevk  mektubunun düzenlendiği ülkedeki  yasaları izin verdiği takdirde, bu imzalar matbaada basılabilir veya  onların yerine  gönderici ve  taşımacının mühürleri kullanılabilir.  Birinci  suret  göndericiye  verilir.  Ikinci yükle beraber  gider.  Üçüncüsü ise taşımacı tarafından
saklanır.

2. Taşınacak yüklerin başka taşıtlara yüklenmesi  gerektiği, bunların ayrı çeşit yükler olduğu veya ayrı partilere bölünmesi durumunda gönderici veya taşımacı her çeşit ve parti yük için ayrı bir sevk mektubu isteme hakkına sahiptir.

MADDE 6
 
1. Sevk mektubu şu bilgileri içerecektir:
a) Sevk mektubu tarihi ve düzenleme yeri,
b) Göndericinin adı ve adresi,
c) Taşımacının isim ve adresi,
d) Yükün yükleme yeri, tarihi ve teslim için belirlenen yer,
e) Yükün gönderildiği kişinin isim ve adresi,
f) Yükün özelliğinin tarifi, ambalaj şekli ve tehlikeli yükler söz konusu olduğunda bunların
herkesçe anlaşılacak şekilde tarifi,
g) Kaç para olduğu ve bunların özel marka ve sayıları,
h) Yükün brüt ağırlığı veya başka bir şekilde ifade edilmiş ise miktarı,
ı) Taşıma ücretleri (Taşıma bedeli, ek giderler, gümrük resimleri ve mukavelenin aktinden
teslime kadar yapılan diğer ödemeler)
j) Gümrük ve diğer formaliteler için gerekli talimatlar,
k) Aksine olabilecek herhangi bir hükme bakılmaksızın, taşımanın bu Sözleşme hükümlerine
tabi olduğunu bildirir not.

2. Gerekli durumlarda sevk mektubu şu bilgileri de ayrıca içerecektir:
a) Aktarmaya izin verilmediğini belirten not,
b) Göndericinin ödemeyi kabul ettiği ödemeler,
c) Yükün tesliminde yapılacak ödentilerin miktarı,
d) Yük degerinin beyanı ve tesliminde özel faizi temsil eden miktar,
e) Yükün sigorta edilmesine dair göndericinin alıcıya vereceği direktif,
f) Taşımanın tamamlanması için anlaşmaya varılmış zaman süresi,
g) Taşımacıya verilen belgelerin listesi.

3. Taraflar, yarar gördükleri diğer hususları da sevk mektubuna yazabilirler.

MADDE 7
 
1. Gönderici, aşağıdaki hususların hatalı veya yetersiz oluşundan  uğrayacağı  zarar,  hasar ve yaptığı ödemelerden sorumludur.
a) Madde 6 paragraf 1; b), d), e), f), g), h), j) de belirtilen hususlar,
b) Madde 6 paragraf 2 de belirtilen hususlar,
c) Sevk mektubunun düzenlenmesini sağlamak veya daha başka hususların içine yazılması
amacıyla göndericinin vereceği her türlü diğer hususlar ve talimatlar.

2. Göndericinin talebi üzerine taşımacı bu maddenin 1 inci paragrafındaki hususları sevk mektubuna yazarsa, aksi kanıtlanmadıkça bunu gönderici adına yapmış sayılacaktır.
 
3. Sevk mektubu madde 6 paragraf 1 k da belirtilen beyanı içermez ise taşımacı bu ihmal yüzünden malın kullanma hakkına sahip kişinin bu ihmalden dolayı uğradığı zarar hasar ve yapıldığı ödemelerden sorumlu olacaktır.

MADDE 8
 
1. Yükü teslim aldığı sırada taşımacı şunları kontrol edecektir:
a) Parça sayısı ve bunların üzerindeki marka ve numaralar bakımından sevk mektubundaki
beyanların doğruluğu,
b) Yükün ve bunların ambalajının görünürdeki durumu.

2. Taşımacı bu maddenin 1 inci paragrafında belirtilen beyanları kontrol etmek için gerekli makul araçlardan yoksun ise, sevk mektubuna çekincesini gerekçesi ile birlikte yazacaktır. Aynı  şekilde  yükün ve ambalajların  görünürdeki  durumu ile ilgili yazacağı çekincenin gerekçelerini de belirtecektir. Çekinceler, gönderici sevk mektubunda bu çekincelere bağlı kalacağını açıkça kabul etmiş olmadıkça göndericiyi bağlayıcı olmayacaktır.
3. Gönderici, yükün brüt  ağırlığını veya bunların başka türlü ifade edilmiş miktarlarını, kontrol etmesini taşımacıdan isteme hakkına sahiptir. Ayrıca parçaların kontrol edilmesini de isteyebilir. Taşımacı kontrol giderlerini isteme hakkına sahiptir. Kontrollerin sonuçları sevk mektubuna yazılır.

MADDE 9
 
1. Sevk  mektubu, taşıma mukavelesinin  akdine, mukavelenin koşullarına ve yüklerin taşımacı tarafından kabulüne, karine teşkil eder.

2. Sevk  mektubunda, taşımacı  tarafından  beyan  edilmiş  çekince yok ise  aksi
kanıtlanmadıkça tesellümde yükün ve ambalajların iyi durumda olduğu, sayılarının, marka ve numaralarının sevk mektubunda yazılı olanlara uyduğu varsayılır.

MADDE 10

Gönderici, kişilere malzemeye ve  diğer  yüklere gelecek zarar ziyan ve  hasardan,  yükün kusurlu olarak ambalajlanmasından kaynaklanan  masraflardan taşımacıya karşı sorumludur. Ancak, yükün kabulünde kusur açık seçik ise ve taşımacı tarafından biliniyor ise bu hususta bir çekince beyanında bulunmamış ise bu hüküm geçersizdir.

MADDE 11

1. Malların tesliminden önce tamamlanması gereken gümrük ve diğer formalitelerin yerine getirilmesi için,  gönderici, lüzumlu belgeleri sevk mektubuna iliştirecek yahut  da taşımacıya verecek ve talep ettiği diğer bilgileri kendisine sağlayacaktır.

2. Taşımacı bu belgelerle verilen bilgilerin doğruluğunu ve yeterliliğini incelemek zorunda değildir.  Gönderici bu  gibi belgelerin bulunmaması, yetersiz  olması,  veya usule aykırı oluşundan  doğacak zarar, ziyan  ve  hasardan, taşımacıya karşı sorumludur.  Ancak, taşımacının hatası veya ihmali görülen durumlar bu hüküm dışındadır.

3.  Sevk mektubunda belirtilen bu mektuba  ekli veya  kendilerine verilen belgelerin
kaybından veya hatalı kullanılmasından doğacak sonuçlardan taşımacı, komisyoncu gibi aynı derecede sorumludur. Ancak, taşımacın ödeyeceği tazminat  yükün kaybolması halinde ödenecek tazminatı geçemez.
MADDE 12

1. Gönderici, özellikle taşımayı durdurmasını, teslimin yapılacağı yeri değiştirmesini veya sevk  mektubunda gösterilen alıcıdan başkasına teslim etmesini istemek suretiyle yüke tasarruf etmek hakkına sahiptir.

2.  Sevk mektubunun ikinci nüshası  alıcıya verildiği veya  alıcı, madde 13 paragraf 1 de belirlendiği  gibi  hakkını  kullandığı  zaman göndericinin tasarruf  hakkı ortadan kalkar. O andan itibaren taşımacı alıcının emirlerine uyacaktır.

3. Bununla beraber, gönderici tarafından sevk mektubuna o yolda bir not yazılmış ise, sevk mektubunun düzenlenmesinden sonra tasarruf hakkı alıcıya aittir.

4. Tasarruf hakkını kullandığı sırada alıcı yükün diğer bir kişiye teslimini emretmiş ise, bu diğer kişi başka alıcılar gösterme hakkına sahip değildir.

5. Tasarruf hakkını kullanma aşağıdaki koşullara bağlıdır.
a) Gönderici  veya  bu  maddenin 3 üncü paragrafında öngörülen durumda bu  hakkı
kullanmak isteyen  alıcı,  taşımacıya verilen yeni  talimatın bulunduğu sevk mektubunu sunmalı
ve bu  talimatı  yerine getirmenin gerektirdiği  bütün  masraf, zarar ve ziyanı ödemelidir.
b) Bu talimatın  yerine getirilmesi onların  yerine getirecek kişinin eline geçtiği anda
mümkün olmalı  ve ne taşımacının normal işlerine engel olmalı, ne de gönderilen diğer
yüklerin gönderici veya alıcılarına zarar vermelidir.
c) Bu talimat gönderilen yükün bölünmesine yol açmamalıdır.

6. Bu maddenin 5 (b) paragrafında öngörülen hükümlerden dolayı taşımacı aldığı talimatı yerine getirmez ise bu talimatı kendine veren kişiye derhal bilgi verecektir.

7. Bu maddede öngörülen koşullara göre verilen talimatı  taşımacı yerine  getirmemiş
veyahut bunları sevk mektubunun  birinci nüshasını istemeden yerine  getirmiş ise bu
olaydan oluşacak zarar ve ziyan  için  istekte bulunma  hakkına sahip kişiye karşı sorumlu olur.

MADDE 13

1. Yükün teslim  için  belirtilen  yere  varışından sonra alıcı, makbuz karşılığında kendisine sevk mektubunun ikinci nüshasını ve yükü  teslim etmesini istemek  hakkına sahiptir. Yükün kaybolduğu saptanır veya 19 uncu madde de öngörülen zamanın bitiminden sonra ulaşmaz ise  taşıma sözleşmesinden doğan hakları,  alıcı kendi  adına taşımacıya karşı kullanmak hakkına sahiptir.

2. Bu maddenin 1  inci paragrafında kendisinde sağlanan haklardan yararlanan alıcı, sevk mektubundan doğan ödemeleri ödemekle  yükümlüdür. Fakat bu konuda bir anlaşmazlık çıktığında taşımacı,  alıcı  tarafından teminat gösterilmedikçe  yükü teslim etmek  zorunda değildir.

MADDE 14

1. Yük teslim  yerine  varmadan önce mukaveleyi sevk mektubunda öngörülen koşullara göre  uygulamak herhangi bir nedenle imkansız  hale  gelirse,  taşımacı  12 nci madde gereğince, yüke tasarruf etme hakkına sahip olan kişiden talimat isteyecektir.

2. Bununla beraber, koşullar yükün sevk mektubunda  öngörülenlerden farklı bir  şekilde taşınmasına olanak sağlıyor ise ve  taşımacı 12 nci  madde  hükümleri gereğince yüke tasarruf etme hakkına sahip kişiden uygun  bir zaman  içinde talimat alamamış ise, yüke tasarruf  etme  hakkına sahip  kişinin yararlarına en uygun görülen önlemleri  almakla yükümlüdür.

MADDE 15

1. Yükün teslim  yerine  varışından sonra koşullar  bunların  teslimini  engellediği hallerde taşımacı göndericiden talimat  isteyecektir. Eğer alıcı yükü kabul etmezse, gönderici  sevk mektubunun birinci nüshasını vermeden yük üzerinde tasarruf etme hakkına sahiptir.

2. Alıcı yükü kabul etmemiş bile olsa, taşımacıya göndericiden aksine talimat gelmedikçe, bunların teslimini isteyebilir.

3. Alıcı madde 12 paragraf 3 gereğince haklarını kullanarak, yükün başka bir kişiye teslimine dair emir verdikten sonra, bunların teslimini engelleyici  koşullar ortaya çıktığında, alıcı gönderici  imiş ve diğer kişi alıcı imiş gibi bu maddenin 1 ve 2 inci paragrafları uygulanır.

MADDE 16

1. Taşımacı talimat istemiyle yaptığı ödemelerle bu talimatı yerine getirmenin gerektirdiği masrafları  geri alma hakkına sahiptir. Ancak, bu masrafları  taşımacının kendi kusur ve ihmali yüzünden yapılmamış olması gerekir.
2. Madde 14 paragraf 1 de  ve madde 15 de öngörülen durumlarda taşımacı yükü  onları tasarruf etme hakkına sahip olan kişi hesabına derhal boşaltabilir. Bunun üzerine taşıma işi sona ermiş sayılır. Ondan sonra taşımacı malı bu hakka sahip kişi adına koruma altına alır.  Bununla beraber bunları üçüncü bir kişiye verebilir. Bu takdirde üçüncü kişinin seçiminde tedbirli davranmak dışında hiçbir sorumluluğu kalmaz. Sevk mektubuyla ilgili ödemelerin tahakkuku devam eder.

3. Mal çabuk bozulan cinsten ise, veya durumları öyle gerektiriyor ise yahut da depolama ödemeleri malın degeri  ile uyumlu değilse  taşımacı  yüke tasarruf etme  hakkına sahip kişiden talimat beklemeden onları satabilir. Ayrıca makul bir  süre bitiminde bu malları tasarruf etme hakkına sahip kişiden üstesinden gelebileceği aksine bir talimat almamış ise başka durumlarda da malın satışına kalkışabilir.

4. Eğer mallar bu madde gereğince satılmış ise, satıştan elde edilen para yüke ait ödemeler çıktıktan sonra, geriye kalan kısmı bunları tasarruf etme hakkına sahip kişiye verilir. Şayet bu  ödemeler satıştan elde edilen paradan fazla ise, taşımacı aradaki  farkı tahsil etme hakkına sahiptir.

5. Satış halinde takip edilecek usul malların satıldığı yerin kanun ve geleneklerine göre saptanır.

1. BÖLÜM

TAŞIMACININ SORUMLULUĞU

MADDE 17 
 
1. Taşımacı,  yükü  teslim  aldığı andan, teslim  edinceye kadar, bunların kısmen veya tamamen kaybından ve doğacak hasardan sorumludur.

2. Eğer kayıp,  hasar veya gecikme  istek sahibinin  hatası veya ihmalinden,  taşımacının hatasından değil de, istek sahibinin verdiği talimattan, yüke has bir kusurdan  yahut da taşımacının önlenmesine olanak bulunmayan durumlardan ileri gelmiş ise, taşımacı sorumlu
tutulamaz.

3. Taşımacı taşımayı yapmak için  kullandığı kusurlu taşıtları, bu taşıtı kiraladığı kişinin veya vekilinin yahut çalışanlarının hata ve veya ihmallerinden dolayı sorumludur.
4. Madde 18 paragraf 2 ila 5`e uygun olmak üzere kayıp veya hasar durumları aşağıda belirtilen koşullardan bir veya bir kaçının doğal sonucu olan özel risklerden doğmuş ise, taşımacı sorumlu tutulamaz.
a) Kullanılmasında anlaşmaya varılmış ve  sevk mektubunda  açıkça  belirtilmiş  olduğu üzere,
madeni levha ile kaplanmamış açık taşıtlar kullanılması,
b) Ambalajlanmadıkları  veya kötü ambalajlandıkları  zaman,  özellikleri  gereği  fire  veren
veya hasara uğrayan malların ambalajlanmaması veya hatalı ambalajlanmış olması,
c) Yükün gönderici, alıcı  veya bunlar adına  hareket eden kişiler  tarafından  alınması,
taşınması, yüklenmesi, yığılması veya boşaltılması,
d) Özellikle kırılma, paslanma, çürüme, kuruma, normal fire yahut da güve ve haşerattan
kısmen veya tamamen zarar görebilecek malların özelliği,
e) Sandık veya paketlerin üzerindeki marka veya numaraların yetersiz veya hatalı oluşu,
f) Canlı hayvan nakli,

5. Kayıp, hasar  ve  gecikmeye neden  olan faktörlerden bazıları bakımından bu maddeye göre  sorumlu olduğu faktörlerin kayıp, hasar ve gecikmeye yaptıkları katkı oranında sorumlu olacaktır.

MADDE 18

1. Kayıp hasar  ve gecikmenin madde 17 paragraf 2 de öngörülen  nedenlerden  birinden doğduğunu kanıtlamak taşımacıya aittir.

2. Taşımacı, durumun koşulları bakımından kayıp veya hasarın Madde 17 paragraf 4 de öngörülen özel risklerin  bir veya daha  fazlasına atfedilebildiğini belirlendiğinde, bunların bu nedenlerden ileri geldiği kabul  edilir. Hak  iddia  eden kimse, kayıp veya  zararın bu risklere kısmen veya tamamen bağlı olmadığını kanıtlamak hakkına sahiptir.

3. Anormal bir noksanlık veya sandık  yahut paketlerde  bir kaybolma olduğunda, kayıp veya hasarın Madde 17 paragraf 4 (a) da belirtilen durumlardan  ileri geldiği varsayımına dayanan hüküm uygulanmaz.

4. Eğer taşıma malın sıcağa, soğuğa, ısı derecesindeki değişmelere ve rutubete karşı koruyacak şekilde donatılmış taşıtlarla yapılıyorsa, taşımacı Madde 17 paragraf 4 (d) deki avantajdan  faydalanmayı talep edemez. Ancak, bu tür donanım seçilmesi ve kullanılması ile ilgili olarak kendisine düşen önlemleri aldığını ve verilen özel talimata uyduğunu kanıtlarsa böyle bir istemde bulunabilir.

5. Taşımacı kendisine düşen bütün önlemleri aldığını  ve  verilen özel talimata uyduğunu kanıtladıkça Madde 17 paragraf 4 (f) deki avantajdan yararlanmayı isteyemez.
MADDE 19

Yük kararlaştırılan zaman limiti içinde teslim edilmemiş ise veya kararlaştırılmış zaman limiti  olmadığı hallerde, taşımanın normal süresi ve özellikle parçalı yüklerde tüm yükü bir araya getirmek için gerekli zaman, gayretli bir taşımacıya gerekli zamanı geçiyor ise teslimde gecikme var demektir.

MADDE 20

1. Kararlaştırılan zaman limitinin sonra ermesini izleyen 30 gün içinde veya kararlaştırılan zaman  limiti yoksa, taşımacının yükü almasından sonra  60 gün içinde yükün teslim edilmemiş olması,  bunların kaybolduğuna kesin kanıt oluşturup ve bunun üzerine hak sahibi yükü kaybolmuş varsayacaktır.

2. Kaybolan eşya karşılığında tazminatını  aldıktan sonra  hak sahibi  yazı  ile  başvurarak, tazminatın  ödenmesini  takip  eden  yıl içinde mallar  bulunduğu takdirde kendisine  bilgi verilmesini isteyebilir. Bu başvurunun alındığı kendisine yazı ile bildirilir.

3. Hak sahibi, kendisine  bilgi  verilmesini takiben 30 gün  içinde, sevk  mektubunda
gösterilen ücretleri ödemesi ve ayrıca tazminatı geri ödemesi karşılığında malın kendisine teslim edilmesini isteyebilir.  Fakat madde  23 ve  uygulanabildiği takdirde madde 26 da belirtilen teslimattaki gecikmeler için tazminat isteme hakkı saklıdır.

4. Paragraf 3 de öngörülen 30 gün içinde 2inci paragrafta belirtilen isteğin yapılmaması veya talimatın verilmemesi halinde yahut da tazminatın ödenmesinden sonra mal bir yıldan fazla  zaman geçmeden bulunmadığı takdirde taşımacı bunları bulundukları ülke yasalarına göre kullanır.

MADDE 21

Mal alıcıya taşıyıcı tarafından taşıma anlaşmasına göre, “teslimdeki ödeme” tutarı tahsil edilmeksizin teslim edilmiş ise, bu durumda taşıyıcı, göndericiye karşı, “teslimdeki ödeme” tutarını aşamayacak miktarda ve alıcıya karşı dava açma hakkını kaybetmeksizin tazminat ödemekle yükümlüdür.

MADDE 22

1. Gönderici taşımacıya yük verdiğinde, kendisine tehlikenin gerçek özelliklerini bildirir ve gerekiyorsa alınacak önlemleri belirtir. Eğer bu bilgiler sevk mektubuna yazılmamış ise, bu  yükü taşımanın oluşturduğu tehlikenin gerçek içeriğini taşımacının bildiği başka yollarla kanıtlamak gönderici veya alıcıya düşer.
2. Bu maddenin 1  inci paragrafında  belirtilen durumlarda taşımacının tehlikeli olduğunu bilmediği tehlikeli yük, taşımacı tarafından herhangi bir yerde veya zamanda boşaltılabilir veya  imha edilebilir  veya tazminat talep etmeksizin zararsız  hale getirilebilir. Bundan başka gönderici  bu çeşit yükün  taşınmak üzere tesliminden  veya taşımasından doğacak bütün zarar ve ziyandan sorumludur.

MADDE 23

1.  Bu  Sözleşmenin hükümleri  gereğince bir  taşıyıcı, yükün  kısmen veya  tamamen kaybından dolayı tazminat ödemekle sorumlu tutulduğundan, bu tazminat yükün taşınmak üzere kabul edildiği yer ve zamandaki kıymetine göre hesaplanır.

2. Malın kıymeti, ticaret borsası fiyatına göre saptanır. Eğer böyle bir fiyat yoksa, geçerli piyasa fiyatlarına göre bir tespit yapılır. Eğer ne ticaret borsası fiyatı ne de geçerli piyasa fiyatı mevcutsa tespit, aynı cins ve kalitedeki malların normal kıymetine göre yapılır.

3. Tazminat, noksan olan brüt agirlığın beher kilogramı için 25 frangı geçemez. Frank bir gramın 10/31`i ağırlığında safiyeti binde 900 olan altın franktır.

4. Yükün taşınması dolayısıyla ödenen taşıma ücreti, gümrük resimleri  ve diğer ödemelerde, malın tamamen kaybedilmesi  halinde tamamen ödenir.  Kısmen kaybolma halinde ise  karşılaşılan zarar oranında ödeme  yapılır. Bunlar dışında başka tazminat ödenmez.

5. Gecikme halinde, hak sahibi zarar ve ziyanın bundan ileri geldiğini kanıtlarsa, taşımacı bu zarar ve ziyan için taşıma ücretini geçmemek üzere tazminat öder.

6. Madde 24 ve 26 gereğince malın digeri veya teslimde özel faiz beyan edilmiş ise daha yüksek tazminat istenebilir.

Gökbora Notu – İşbu 23.3 madde, 5 Temmuz 1978 tarihli protokolle aşağdaki şekilde değiştirilmiştir. Protokolün tam metni ektedir.

Sözleşmenin 23.maddesi aşağdaki şekilde tadil edilmiştir.
1. 3.paragraf aşağdaki metinle değiştirilmiştir.

.3.Bununla beraber, tazminat, eksik brüt ağrlğn kilogram başna 8.33 hesap birimini aşmayacaktr.
MADDE 24

Gönderici anlaşmaya varılacak belirli  bir ücret karşılığında, sevk mektubunda madde 23. paragraf 3 te belirtilen  sınırı geçen  bir değer beyan edebilir. Bu takdirde, beyan edilen değer bu sınırın yerine geçer.

MADDE 25

1. Hasar durumunda taşımacı,  yükün madde 23  paragraf, 1, 2 ve 4 gereğince belirlenen degerine göre hesaplanmış kıymetten düşme karşılığı olan bedeli öder.

2. Ancak tazminat şu miktarları aşamaz:
a) Eğer gönderilen malın tamamı hasara uğramış ise,  tamamı kaybolduğundan ödenmesi
gereken miktar,
b) Eğer gönderilen  yükün bir kısmı hasara  uğramış  ise, eksilen kısmı için  ödenmesi gereken
miktar.

MADDE 26

1. Kaybolma, hasar veya  kararlaştırılan zaman  limitinin aşılması halinde  gönderici, belirlenecek  bu ücret  ödenmesi karşılığında, teslim  süresi  için ödenecek özel  faizin miktarını tayin eder ve bunu sevk mektubuna yazar.

2. Teslim süresi  için özel bir  faiz ödeneceği beyan edilmiş  ise, 23, 24 ve 25. maddelerde öngörülen  tazminattan  ayrı olarak, kanıtlanan  fazla  zarar  ve  hasar  için  beyan  edilen miktara kadar tazminat istenebilir.

MADDE 27

1. Hak sahibi ödenecek tazminat için faiz isteyebilir. Yılda % 5 üzerinden hesap edilecek bu faiz,  ödeme isteğinin yazılı olarak, taşımacıya gönderildiği tarihten  başlar. Böyle bir istekte bulunulmamış ise, tahakkuk dava açıldığı tarihten itibaren yapılır.

2. Tazminatın hesaplanmasında asıl olan unsurlar  ödemenin  istendiği ülke  ve parası  ile ifade edilmediği zaman, söz konusu tazminatın o ülke parasına  çevrilmesi,  ödemenin yapılacağı gün ve yerde uygulanan kura göre saptanır.
MADDE 28

1.  Ilgili  yasaya göre, bu Sözleşmeye göre yapılan  taşımadan oluşan zarar, hasar veya gecikme, mukavele  dışı bir isteme yol  açtığı hallerde  taşımacı, sorumluluğunu  kaldıran veya ödeyeceği tazminatı tespit eden  yahut da sınırlayan bu Sözleşme hükümlerinden yararlanabilir.

2. Madde 23`de  belirtilen koşullara  göre  taşımacının sorumlu olduğu kişilerden birinin zarar, hasar  veya gecikmeden dolayı, mukavele  dışı sorumluluğu  söz konusu olduğu hallerde, bu kişi taşımacının sorumluluğunu kaldıran veya ödeyeceği tazminatı tespit eden yahut sınırlayan Sözleşme hükümlerinden yararlanabilir.

MADDE 29

1. Hasar, taşımacının kendi kötü hareketinden veya davaya bakan mahkemenin kararı  ile isteyerek kötü harekete eşdeğer sayılan  kusurundan  ileri  gelmiş ise  taşımacı, sorumluluğunu kaldıran veya sınırlayan  yahut da kanıt yükünü  karşı  tarafa  yükleyen  bu maddenin hükümlerinden yararlanamaz.

2. Bilerek kötü hareket veya kusur taşımacının vekil veya çalışanları tarafından görevleri sırasında işlenmiş ise, aynı hüküm uygulanır. Bundan başka, böyle bir durumda adı geçen vekiller, çalışanlar  ve  diğer kişiler  kişisel sorumlulukları yönünden  1 inci  paragrafta belirtilen bu bölüm hükümlerinden yararlanamazlar.

1.BÖLÜM

İSTEM VE DAVALAR

MADDE 30

1. Alıcı,  taşımacı ile beraber  durumlarını kontrol etmeden, veya ziyan  ve  hasarın açıkça görüldüğü  hallerde teslim anında veya  açıkça  görülmediği hallerde  teslimden yedi  gün içinde (pazar günleri ve resmi tatiller hariç) durumu kendisine  bildirmeden malı tesellüm ederse, bu  husus onun  yükü sevk  mektubunda belirtildiği  şekilde alındığına kanıt oluşturur. Açıkça gözükmeyen ziyan veya hasarlarda bildirme yazılı olarak yapılacaktır.

2. Mal alıcı ve taşımacı  tarafından kontrol edildikten sonra, bu kontrolün sonucuna uymayan kanıtlar ancak açıkça görülmeyen ziyan ve hasarlar için kabul olunabilir. Ancak bunun için alıcının kontrolden sonra yedi gün içinde (pazar ve resmi tatil dışında) durumu yazılı olarak taşımacıya bildirmesi gereklidir.

3. Yük alıcının  kullanımına verildiği tarihten  sonraki 21 gün  içinde durum  yazılı olarak taşımacıya bildirilmemiş ise, teslimdeki gecikmeler için tazminat ödenmez.

4. Bu maddedeki zaman limitlerini hesap ederken duruma göre teslim tarihi, kontrol tarihi, veya yükün alıcıya verildiği tarih sayılmayacaktır.

5. Gerekli tetkik  ve kontrolleri  yapmak  için taşımacı ve  alıcı birbirlerine makul her
kolaylığı göstereceklerdir.

MADDE 31

1. Bu Sözleşmeye göre yapılan taşımalardan ortaya  çıkan davalarda davacı  taraflar
arasında anlaşma ile belirlenmiş,  Akit Taraf mahkemelerinde dava açılabilir.  Ayrıca  şu ülke mahkemelerinde de dava açılabilir.
a) Davalının mutaden ikamet ettiği veya taşıma mukavelesinin akdedildiği esas iş yerinin,
veya şubesinin veyahut da acentasının bulunduğu yerlerde,
b) Taşımacının yükü aldığı veya teslim yeri olarak gösterilen yerlerde, ve başka mahkemelerde
dava açılamaz.

2. Bu maddenin 1  inci paragrafı ile ilgili olarak bir dava yine aynı paragrafa göre yetkili olan bir mahkemede görülmekte ise veya böyle bir mahkeme  tarafından bir  taleple ilgili olarak karar verilmiş ise,  aynı nedenlerle  aynı taraflar arasında yeni bir  dava  açılamaz. Ancak ilk davanın açıldığı ülkede yerine getirilmiyor ise, bu hüküm uygulanmaz.

3. Bir akit ülkedeki bir mahkemenin 1 inci paragrafta sözü geçen bir dava ile ilgili olarak verdiği  karar, o ülkede yerine getirilebiliyor ise ilgili ülkedeki formaliteler tamamlanır tamamlanmaz, diğer akit ülkelerin her birinde de yerine getirilebilir olacaktır. Bu formaliteler davanın yeniden görülmesine olanak sağlamaz.

4. Bu  maddenin 3 üncü paragrafındaki hükümler mütenakız kararlara gıyaben verilen kararlara ve mahkeme  emriyle yapılan  ödemelere  uygulanır.  Fakat  ara  kararlarına veya istemi tamamen  veya kısmen reddedilen davacıya  ödemelere ilaveten yüklenen tazminatlara uygulanmaz.
5. Bu Sözleşme gereğince taşımalardan doğan davalarda, Akit  Ülkelerde  oturan veya işyerleri  bu ülkelerde olan  Akit Ülke  vatandaşlarından giderlere karşılık teminat istenemez.

MADDE 32

1. Bu Sözleşme gereğince yapılan taşımalardan doğacak davaların bir yıl içinde açılması gerekir. Ancak, bilerek kötü hareket veya mahkeme tarafından bilerek kötü hareket olarak kabul edilen kusurlarda, bu süre üç yıldır ve şu tarihlerde başlar:
a) Teslimde kısmi kayıp, hasar veya gecikmelerde, teslim tarihinden itibaren,
b) Tam kayıplarda, kararlaştırılan  zaman  limiti  bitiminden  30  gün  sonra  kararlaştırılmış
zaman limiti yoksa, yükün taşıyıcı tarafından teslim alınmasından sonraki 60 ıncı günde,
c) Bütün diğer durumlarda, taşıma mukavelesinin akdedildiği tarihten sonraki üç aylık
dönemin sonunda. Limit döneminin işlemeye başladığı gün bu döneme dahil edilmeyecektir.

2. Yazılı bir istem, taşımacı bunu yazılı bildiri ile geri çevirip, ona ilişkin belgeleri de iade edinceye kadar zaman  limitini erteler. Talebin  bir kısmı kabul  edildiği takdirde zaman süresi anlaşmazlık konusu olan  istek  için tekrar devam  etmeye başlar. Istemin alındığını, cevap verildiğini  ve belgelerin gönderildiğini kanıtlamak, bu durumlara güvenen tarafa aittir. Aynı gayeyle yapılan başka istemler için zaman süresi ertelenemez.

3. Yukarıdaki 2 nci paragraf hükümlerine bağlı olarak, zaman limitinin uzatılması, davaya bakan mahkemenin  kararlarına göre düzenlenir. Bu karar aynı zamanda yeniden  dava açma haklarını da düzenler.

4. Zaman aşımı ile düşen dava açma hakkı, karşıt istek veya vereceğini alacağına sayışma yoluyla kullanılmaz.

MADDE 33

Taşıma mukavelesi, bir mahkeme heyetine yetki veren bir madde içerebilir. Ancak bu karar hakimler heyetinin bu Sözleşmeyi uygulamasını içermelidir.

1. BÖLÜM

TAŞIMACILAR TARAFINDAN ORTAKLAŞA YAPILAN TAŞIMALARLA İLGİLİ HÜKÜMLER

MADDE 34

Tek bir mukaveleyle düzenlenen taşıma, karayolu taşımacıları tarafından ortaklaşa yapıldığında, tüm  taşımanın yapılmasından her biri sorumludur. İkinci taşımacı ile onu takip eden taşımacılar, malları ve sevk mektubunu kabul etmiş olmaları dolayısıyla ve sevk mektubundaki koşullar altında anlaşmaya katılmış olurlar.
 
MADDE 35

1. Yükü bir önceki taşımacıdan kabul eden taşımacı, kendisine imzalı ve tarihli bir makbuz verir. Ismini ve adresini sevk mektubunun ikinci nüshasına yazar. Gerekirse sevk mektubu ve makbuzu madde 8 paragraf 2’de anılan çekinceyi de yazar.

2. Ortaklaşa taşımacılar arasındaki ilişkilere madde 9 hükümleri uygulanır.

MADDE 36

Aynı taşıma mukavelesine dayalı istekle ilgili olarak açılan bir davada ileri sürülen karşıt bir istek veya vereceğini alacağına sayışma halleri  dışında kayıp, hasar veya  gecikme sorumluluğu  ile ilgili davalar ancak birinci taşımacının, sonuncu taşımacının veya kayıp, hasar  veya gecikmenin oluştuğu sırada  taşıma işini  yapmakta olan taşımacının  aleyhine açılabilir. Bu taşımacılardan birkaçı aleyhine aynı zamanda dava açılması mümkündür.

MADDE 37

Bu Sözleşme hükümleri gereğince tazminat ödemiş taşımacı, bu tazminat üzerinden ödediği faiz ve yaptığı sarflarla birlikte tazminatı, taşımaya katılmış olanlardan şu koşullara göre geri almak hakkına sahiptir.
a) Ziyan ve hasardan sorumlu olan taşımacı ister kendisi ister başka bir taşımacı tarafından ödensin,
tazminatı tek başına yüklenmek zorundadır.
b) Ziyan veya hasar iki veya daha çok taşımacının fiilinden ileri geldiği zaman bunlardan her biri
sorumluluktaki hissesi  oranında bir meblağı ödeyecek, taşıma ücreti oranında sorumlu olacaktır.
c) Ziyan ve hasar için  sorumluluğun hangi  taşımacıya yükleneceği belirlenemez ise, tazminat
tutarı b) fıkrasında öngörüldüğü üzere  bütün taşımacılar arasında paylaştırılacaktır.
MADDE 38

Taşımacılardan  biri  borçlarını ödeyemeyecek durumda  ise, ödenmesi gereken tazminat payı taşıma karşılığında alacakları ücretler oranında diğer taşımacılar arasında bölüştürülecektir.

MADDE 39

1.  Dava ile ilgili  tebliğat yapıldıktan  ve kendisine savunma hakkı verildikten sonra, tazminatın miktarı mahkeme kararı ile saptanmış ise 37 ve 38 inci maddeler gereğince bir istem karşısında kalan taşımacı, bu istemi yapan taşımacının yaptığı  ödemenin yerinde olup olmadığını tartışma konusu yapamaz.

2. Parasını geri alma hakkını mahkeme yoluyla elde etmek isteyen taşımacı, ilgili taşımacıların birinin ikamet ettiği esas işyerinin veya şubesinin veyahut da acentesinin bulunduğu ülkenin yetkili mahkemesine  başvurabilir. İlgili bütün taşımacılar aynı davada davalı olarak gösterilebilir.

3. 37 ve 38.maddelerde öngörülen davalarla ilgili olarak verilecek kararlarda madde 31 paragraf 3 ve 4 hükümleri uygulanır.

4. Taşımacılar arasındaki davalarda madde 32 hükümleri uygulanır. Bununla beraber, zaman aşımı ya bu anlaşma gereğince ödenmesi gereken tazminatın miktarını tayin eden son mahkeme kararı tarihinden yahut da böyle bir karar yoksa, ödeme tarihinden itibaren başlar.

MADDE 40

Taşımacılar 37 ve 38. maddelerde yazılanlar dışında kendi aralarında bağıtlayıcı hükümler üzerine anlaşmakta serbesttirler.

1. BÖLÜM

SÖZLEŞMEYE AYKIRI KOŞULLARIN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ

MADDE 41
 
1. Madde 40 hükümleri saklı kalmak koşuluyla  bu  Sözleşmenin hükümlerini  doğrudan doğruya veya  dolayısıyla  ihlal eden  her türlü koşul hükümsüzdür. Böyle bir  koşulun hükümsüzlüğü, mukavelenin diğer hükümlerinin hükümsüzlügünü gerektirmez.
2. Özellikle, taşımacının lehinde sigorta tazminatı veya diğer herhangi benzer madde veya kanıtlama zorunluluğunu değiştiren herhangi bir madde geçersiz ve hükümsüzdür.

1. BÖLÜM

SON HÜKÜMLER

MADDE 42

1. Bu Sözleşme Avrupa Ekonomik Komisyonuna üye ülkelerin imzalarına veya katılmalarına açıktır.  Ayrıca Komisyonun yetkilerini belirten belgenin 8. paragrafı gözlemci sıfatıyla Komisyona kabul edilenler de Sözleşmeyi imzalayabilirler.

2. Komisyonun yetkilerini belirten belgenin 11. paragrafı gereğince Avrupa Ekonomik Komisyonunun bazı çalışmalarına katılan ülkeler de bu Sözleşme yürürlüğe girdikten sonra katılmak suretiyle Akit Taraf olabilirler.

3. Anlaşma 31 Ağustos 1956  tarihine kadar  imzaya açık bulundurulacaktır.  O  tarihten sonra katılmaya açık olacaktır.

4. Bu Sözleşme onaylanacaktır.

5. Onay veya katılma, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine  bir  belge tevdii suretiyle yapılır.

MADDE 43

1. Madde 42 paragraf 1’de belirtilen ülkelerden beşi onay veya katılma belgelerini tevdii ettikten 90 gün sonra bu Sözleşme yürürlüğe girecektir.

2. Beş ülke onay veya katılma belgelerini sunduktan sonra onu onaylayan veya katılan her ülke için  Sözleşme, onay  veya katılma  belgesini sunduktan 90 gün  sonra  yürürlüğe girecektir.

MADDE 44

1. Her ülke, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine haber vermek suretiyle bu Sözleşmeden çekilebilir.

2. Çekilme, Genel Sekreter bunu bildiren yazıyı aldıktan 12 ay sonra hüküm ifade eder.

MADDE 45

Bu Sözleşmenin yürürlüğe  girmesinden  sonra,  çekilmeler  sonucu  Akit  Tarafların sayısı beşten  aşağı düşer ise, çekilmelerin hüküm ifade  ettiği tarihten  itibaren Sözleşme yürürlükten kalkar.

MADDE 46

1. Her ülke onay veya katılma belgesini tevdii ettiği sırada veya sonra bu Sözleşmenin uluslararası  ilişkilerinden sorulu olduğu bütün ülkeleri kapsadığını Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bildirebilir. Bu bildirim Genel Sekreter tarafından alındıktan sonra 90. günden itibaren Sözleşme bildirimde yazılı ülkeleri kapsayacaktır. Eğer Sözleşme o tarihte yürürlüğe girmemiş ise yürürlüğe girdiği tarihte kapsayacaktır.

2. Yukarıdaki paragraf gereğince uluslararası ilişkilerinden sorumlu olduğu ülkeye bu Sözleşmenin teşmili hususunda beyanda bulunmuş ülkeler 44. madde hükümlerine göre bu ülke için Sözleşmenin sona erdiğini ayrı olarak bildirebilirler.

MADDE 47

Bu Sözleşmenin tefsir  ve uygulaması ile ilgili olarak iki veya  daha fazla Akit  Taraf arasında çıkacak ihtilaflar, müzakere veya başka  bir  yolla  halledilmediği  takdirde,  ilgili Akit Taraflardan birinin istemi üzerine Uluslararası Adalet Divanına havale olunabilir.

MADDE 48

1. Bu Sözleşmeyi imzaladığı, onayladığı veya ona katıldığı sırada her Akit Taraf, kendisini Sözleşmenin 47. maddesiyle bağlı saymadığını bildirebilir. Böyle bir rezerv koymuş Akit Tarafa karşı, diğer Akit Taraflar da 47. madde ile bağlı değildirler.

2. 1. paragrafta öngörüldüğü şekilde rezerv koymuş olan Akit Taraflar Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine bilgi vermek suretiyle bu rezervi kaldırabilirler.

3. Bu Sözleşmeye başka bir rezerv konulmasına izin verilmez.

MADDE 49

1. Bu Sözleşme üç yıl yürürlükte kaldıktan sonra Akit Taraflar Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine başvurarak, Sözleşmenin gözden geçirilmesi için konferans toplanmasını isteyebilirler. Genel Sekreter bu istemi Akit Taraflara tebliğ eder ve bu tebligat tarihinden sonra dört ay içinde Akit Taraflardan en az dörtte uygun görüşlerini bildirdikleri takdirde Genel Sekreter tarafından bir gözden geçirme konferansı toplanır.

2. Yukarıdaki paragraf gereğince bir konferans akdedildiği takdirde, Genel Sekreter bütün Akit Taraflara  bir tebligat göndererek konferansta görüşülmesi istenilen konuları, üç ay içinde bildirmelerini ister. Genel Sekreter teklif metinleri ile konferansın geçici gündemini konferans tarihinden en az üç ay önce Akit Taraflara gönderir.

3. Bu  maddeye göre toplanan konferansa Genel Sekreter 42. madde 1. paragrafında belirtilen ve
42. madde 2. paragraf gereğince Akit  Taraf durumuna girmiş olan bütün ülkeleri davet eder.

MADDE 50

49. maddede öngörülen  bildirilere ek olarak Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Madde 42. paragraf 1’de belirtilen ülkelere ve madde 42. paragraf 2. gereğince Akit taraf durumuna girmiş olanlara aşağıdaki konularda bilgi verir.
a) 42. madde gereğince onay veya katılmalar,
b) 43. madde gereğince bu Sözleşmenin yürürlüğe giriş tarihleri,
c) 44. madde gereğince Sözleşmeden çekilenler,
d) 45. madde gereğince bu Sözleşmenin sona erdirilmesi,
e) 46. madde gereğince alınan ihbarlar,
f) Madde 48 paragraf 1 ve 2 gereğince alınan ihbar ve bildirimler.

MADDE 51

31 Ağustos 1956.dan sonra anlaşmanın aslı  Birleşmiş  Milletler Genel Sekreterine sunulacak  ve o da  bunun tasdikli  suretlerini  madde 42, 1 ve 2.paragraflarda  belirtilen ülkelere iletecektir. Gerektiği  şekilde ona  yetkili kılınmış  aşağıda imzası  bulunanlar, bu Sözleşmeyi imzalamıştır. Bugün, Bindokuzyüzellialtı  yılının Mayıs  ayının Ondokuzuncu günü, Cenevre.de, İngilizce ve Fransızca dillerinde tek bir nüsha olarak ve her metin eşit derecede geçerli olmak üzere düzenlenmiştir.

İMZA PROTOKOLÜ

Eşyaların Karayolundan Uluslararası Nakliyatı için Mukavele Sözleşmesini imzalama yöntemi hususunda, gerektiği biçimde yetkili kılınmış aşağıda imzası bulunanlar, aşağıdaki ifade ve açıklamalar konusunda anlaşmışlardır.

1. Bu  Sözleşme Büyük Britanya  ve Kuzey  Irlanda  Birleşik Krallığı ve  İrlanda Cumhuriyeti arasındaki trafiğe uygulanmayacaktır.

2. Ad Madde 1, Paragraf 4

Aşağıda imzası bulunanlar, mobilya taşıması ve kombine taşımacılık için mukaveleler düzenleyen mukaveleler görüşmeyi taahhüt eder. Gerektiği şekilde ona yetkili kılınmış aşağıda imzası bulunanlar,bu Protokolü imzalamıştır.Bugün, Bindokuzyüzellialtı yılının Ondokuzuncu günü, Cenevre’de, İngilizce ve Fransızca dillerinde tek bir nüsha olarak ve her metin eşit derecede geçerli olmak üzere düzenlenmiştir.